Van kuddebeheer tot kleine waterteunisbloem

van kuddebeheer

Afstudeerrapport in opdracht van Natuurmonumenten regio Zuid-Holland/ Zeeland, waarin voor drie prangende beheervragen op Tiengemeten werkbare oplossingsrichtingen worden gegeven. Om te komen tot deze oplossingsrichtingen is onderzoek gedaan naar de keuzes en de argumenten voor deze keuzes in het verleden en heden. Gezocht is naar oplossingen die passen binnen het beleid van Natuurmonumenten, de beheerstrategieën én de wensen van de medewerkers.

De beheervragen uit het rapport zijn:

Hoe kan begrazing- en kuddebeheer op Tiengemeten het beste worden uitgevoerd om te voldoen aan de natuurdoelen en daarbij werkbaar blijven zowel binnen de wet & regelgeving en met het oog op veiligheid?

Is bestrijding van late guldenroede op Tiengemeten nodig? Zo ja, waar en hoe?

Is bestrijding van kleine waterteunisbloem op Tiengemeten nodig? Zo ja, op welke manier moet en kan het beheer in de Weelde worden aangepast om de Kleine waterteunisbloem zo effectief mogelijk te bestrijden met zo min mogelijk nadelige gevolgen op de bestaande vegetatie en natuurwaarde?

 

Samenvatting van Kuddebeheer tot kleine waterteunisbloem

Natuurmonumenten (NM) is met Tiengemeten een ambitieus project aangegaan waar natuur en recreatief medegebruik samen opgaan. De wens vanuit ondernemers op Tiengemeten naar een kader voor recreatie, marketing en exploitatie leidde in 2010 tot de visie Tiengemeten: Hoe een natuureiland verder groeit. (Hartog e.a., 2010) De natuurvisie is hier nog niet in opgenomen.

Om de natuurvisie af te kunnen ronden moeten onder andere de drie vragen in dit rapport worden beantwoord.

Kuddebeheer
De aanleiding voor de beheervraag kuddebeheer is het probleem dat NM ondervindt met de registratie van de kalfjes. Als oplossing voor dit probleem heeft NM besloten over te stappen op een eenzijdige kudde. De verwachting is ook dat dit minder veiligheidsrisico’s oplevert tussen bezoekers en moederdieren die hun kalfjes beschermen.

Onderliggende vraag is of dit is te verantwoorden binnen beleid, beheerstrategie en doelstellingen.

De visie voor de inrichting van Tiengemeten laat een duidelijke voorkeur zien voor natuurlijke processen. In deze lijn is begrazing op Tiengemeten ingezet als natuurlijk proces. Wanneer puur wordt gekeken naar dit natuurlijke proces, hebben veel aspecten van begrazing (aantal, soort, ras) meer invloed op landschap en ecologie dan het “geslacht” van het dier.
De overstap naar een eenzijdige kudde is echter het omzeilen van het probleem met de registratie. Mocht registratie geen problemen opleveren is een natuurlijke kudde te verkiezen. Wat betreft veiligheid zijn veiligheidsrisico’s inherent aan “grote grazers” en is het belangrijkste aspect voor veiligheid een evenwichtige kudde met goede terreinkennis.

Wat naast deze praktische vragen tijdens dit onderzoek echter duidelijk werd is dat de meeste medewerkers van NM begrazing op Tiengemeten niet zien als een dynamisch natuurlijk proces, maar als een middel om een bepaald vegetatiepatroon te verkrijgen. In “de hoofden” van de medewerkers leeft een wensbeeld en door middel van begrazing moet dit beeld vorm krijgen. Omdat behoefte is aan duidelijkheid over de rol van begrazing is voorgesteld doelen voor het effect van begrazing op het landschap (openheid) en de vegetatie (gradiënten) in de doelstelling voor begrazing op te nemen.

Het vastleggen van deze doelen is binnen het kader van de nagenoeg natuurlijke beheerstrategie van de Wildernis echter niet te rijmen. NM moet hierin dan ook eerst een keuze maken. Wordt vast gehouden aan begrazing als proces, of wordt overgestapt naar de half-natuurlijke beheerstrategie waar meer mogelijkheden zijn tot sturing.

Late guldenroede
De essentie van de beheervraag over late guldenroede is omgekeerd aan die van het kuddebeheer. Hier moet worden gekozen of wordt vast gehouden aan het “niets-doen-beheer” van de nagenoeg natuurlijke beheerstrategie of maatregelen worden genomen om de monotone guldenroederuigte te doorbreken. In de Blanke slikken wordt de guldenroederuigte, door uitblijven van begrazing en waterdynamiek, steeds dichter en worden doelsoorten (flora en fauna) verdrongen.

Binnen de nagenoeg natuurlijke beheerstrategie kan legitiem door middel van een inrichtingsmaatregel worden ingegrepen. Wanneer daarbij wordt opgeteld dat uitbreiding van het winterbegraasbaar oppervlak op de relatief droge Blanke slikken in het vraagstuk kuddebeheer wordt aangeraden, is het aanpakken van de late guldenroede aan te bevelen. Eenmalig maaien zou voldoende zijn on de grazers te faciliteren.

Kleine waterteunisbloem
De beheervraag over de kleine waterteunisbloem kan kort worden beantwoord. Handmatige verwijdering is de enige oplossing om op termijn natuurwaarden te behouden en de bestaande natuurwaarden de minste schade toe te brengen.

Het beheer dat in 2012 is ingezet moet worden gecontinueerd tot de soort is verdwenen. Daarbij moet zo terughoudend mogelijk worden omgesprongen met machinaal verwijderen.